Η ενσυναίσθηση είναι μια από εκείνες τις αρετές για τις οποίες γίνεται μεγάλος λόγος (ειδικά τα τελευταία χρόνια). “Να δίνεις γενναιόδωρα”, “να βάζεις τους άλλους πάνω από τον εαυτό εαυτό σου”, “να νοιάζεσαι ουσιαστικά”, “να μπαίνεις στη θέση του άλλου”, μας ενθαρρύνουν να κάνουμε τόσο η κοινωνία, η οικογένεια, αλλά και οι περισσότερες θρησκείες. Και είναι όντως ένα υπέροχο χαρακτηριστικό, αλλά και ευρέως παρεξηγημένο.
Γιατί το πιστεύω αυτό; Ίσως γιατί παρατηρώ πως στα πλαίσια του «να είσαι πάντα ευγενικός ή καλός άνθρωπος», συχνά φτάνουμε να πιστεύουμε ότι η ενσυναίσθηση σημαίνει ατελείωτη αυτοθυσία. Ωστόσο, και εδώ έρχεται η σκληρή αλήθεια: η ενσυναίσθηση χωρίς όρια δεν μας φθείρει απλώς – μπορεί να γίνει αυτοκαταστροφική.
Σε αυτή την διάθεση έπεσα πάνω σε ένα απόφθεγμα με τα οποίο ταυτίστηκα. Έλεγε «εκπαίδευσε το μυαλό σου να είναι πιο δυνατό από τα συναισθήματά σου και τα όρια σου πιο δυνατά από την ενσυναίσθηση σου», και αποτύπωσε μια συνειδητοποίηση που καλλιεργείται καιρό μέσα μου: ότι η ενσυναίσθηση, αν και πολύτιμη, μπορεί να μας παρασύρει όταν ξεχνάμε να προστατεύσουμε την ευημερία μας.
True Story
Όλο αυτό ήρθε και έδεσε με μια συζήτηση που είχα χθες βράδυ με μια φίλη που αυτή τη στιγμή βιώνει κάποια συναισθηματικά “σκαμπανευάσματα”. Μετά από χρόνια συμβίωσης – που έφτασαν μέχρι να φροντίζει την άρρωστη μητέρα της συντρόφου της, ώστε εκείνη να πάει να πάει σε κάποιο νησί για δουλειά και για να “βρει τον εαυτό της” – η σύντροφος της, της ανακοίνωσε ότι «χρειάζεται χρόνο» και ότι «δεν είναι σίγουρη τι θέλει». Και ενώ εκείνη τα ψάχνει – και καλά κάνει δηλαδή- η φίλη μου νιώθει ότι υπάρχει η προσδοκία η ίδια να μείνει σε μια κατάσταση αναμονής ενώ παράλληλα εξακολουθεί να φροντίζει μόνη της τον άρρωστο γονέα της συντρόφου της εν τη απουσία της. Γιατί η ενσυναίσθηση της, δεν της επιτρέπει να κάνει αλλιώς. Και ας έχει επιπτώσεις όλο αυτό στην δική της ισορροπία και ψυχική υγεία.
Και αναρωτιέμαι, πόσο συχνά η ενσυναίσθηση, μας οδηγεί σε καταστάσεις που θέτουν σε κίνδυνο τη δική μας ευημερία; Πόσες φορές έχουμε βρεθεί να παραμένουμε σε εξαντλητικές σχέσεις, να δικαιολογούμε την συμπεριφορά κάποιου επειδή τον «καταλαβαίνουμε» ή να αγνοούμε τις ανάγκες μας επειδή δεν θέλουμε να απογοητεύσουμε κανέναν;
Θα σου πω μια αλήθεια: το να καταλαβαίνεις γιατί κάποιος άνθρωπος ενεργεί με τον τρόπο που ενεργεί, δεν αποτελεί άδεια για να τον αφήνεις να ξεπερνάει τα όρια σου.
Κατανόηση Vs Δικαιολογίες
Συναισθάνομαι σημαίνει να καταλαβαίνω, όμως πολύ συχνά, μετατρέπουμε αυτήν την κατανόηση σε δικαιολογία για την κακή συμπεριφορά κάποιου. Λέμε στον εαυτό μας, «Περνάει μια δύσκολη στιγμή» ή «Δεν είχε σκοπό να φερθεί έτσι, απλά έχει πολλά στο μυαλό του». Και ενώ όλα αυτά μπορεί να είναι αλήθεια, τίποτα από αυτά δεν σημαίνει ότι πρέπει να τα αποδεχτούμε στη ζωή μας.
Υπάρχει μια γραμμή που ο καθένας μας πρέπει να θέσει, που διαχωρίζει το να καταλαβαίνουμε με το να δικαιολογούμε, ώστε να μπορούμε να νοιαζόμαστε βαθιά χωρίς να διακυβεύουμε τη δική μας ισορροπία. Αυτή η γραμμή ονομάζεται όρια και είναι αυτά που σου επιτρέπουν να είσαι ευγενικη χωρίς να γίνεσαι χαλάκι να σε πατήσουν. Και ξέρω ότι αυτό μπορεί να είναι δύσκολο να το αποδεχτείς, (πόσο μάλλον να το κάνεις πράξη) ειδικά αν είσαι εκ φύσεως συμπονετική, ή χρόνια people pleaser. Όσο όμως και αν θέλεις να βοηθήσεις τους άλλους, η ευημερία σου προέχει. Μπορεί να ακούγεται ψυχρό, αλλά δεν είσαι κέντρο αποκατάστασης για πληγωμένες ψυχές — υπάρχουν εκπαιδευμένοι επαγγελματίες για αυτό.
Όρια και αυτοσεβασμός
Πώς λοιπόν, διατηρείς την καλή σου καρδιά προστατεύοντας παράλληλα τον εαυτό σου; Ξεκινάς αναγνωρίζοντας ότι η ενσυναίσθηση και τα όρια μπορούν να συνυπάρχουν. Μπορείς να είσαι συναισθάνεσαι χωρίς να απορροφάς τον πόνο του άλλου. Μπορείς να είσαι καλός άνθρωπος και παρόλα αυτά να πεις σε κάποιον «όχι» ή ακόμα και fuck off. Στην πραγματικότητα, τα υγιή όρια είναι αυτά που μας επιτρέπουν να συνεχίσουμε να δίνουμε στους άλλους από μια θέση πληρότητας και όχι εξάντλησης.
Το να θέτεις όρια στην ενσυναίσθηση σημαίνει να βάζεις τον αυτοσεβασμό στο επίκεντρο της καλοσύνης σου. Σημαίνει να λές: «Καταλαβαίνω τι περνάς και είμαι εδώ για να σε υποστηρίξω, αλλά πρέπει να το κάνω με τρόπο που να είναι υγιής και για τους δυο μας. Αυτό σημαίνει χωρίς να εξαντλούμε». Αυτή η αντιμετώπιση δεν σε κάνει εγωίστρια, σε κάνει σοφη. Σημαίνει ότι η καλοσύνη σου έχει ακεραιότητα—και δεν δίνεις ανεξέλεγκτα απορροφώντας το όποιο κόστος.
Ενσυναίσθηση με όρια: Μια πράξη αγάπης προς τον εαυτό
Εξασκώντας την ενσυναίσθηση με όρια, αυτό που ουσιαστικά κάνεις είναι να δίνεις στον εαυτό σου το δώρο του αυτοσεβασμού. Σταματάς να αφήνεις τις ανάγκες των άλλων να υπερισχύουν των δικών σου και αρχίζεις να δίνεις σημασία στα σήματα που σου στέλνει το μυαλό και το σώμα σου. Είναι εντάξει να νοιάζεσαι βαθιά, αλλά είναι επίσης εντάξει να λες, «Αυτό δεν είναι καλό για μένα» ή «Αυτό δεν μου κάνει». Τα όρια, δεν σε κάνουν σκληρή ή αναίσθητη αντίθετα σε βοηθούν να διατηρήσεις τα χαρακτηριστικά που σε κάνουν συμπονετική.
Και πως καταλαβαίνεις ότι τα έχεις ξεπεράσει; Το να πιάνεις τον εαυτό σου να αισθάνεται εξάντληση, δυσαρέσκεια, πικρία ή κολλημένη σε έναν κύκλο διαρκούς ή έντονης προσφοράς είναι ένα ξεκάθαρο σημάδι. Σε αυτή την περίπτωση αναρωτήσου: Πως μπορώ να ενισχύσω τα όρια μου; Ποιες καταστάσεις ή σχέσεις μπορεί να χρειάζονται μια επανεξέταση; Η ενσυναίσθηση είναι ένα δώρο – απλά φρόντισε να το δίνεις και σε εσένα.
Ανέλαβε την ευθύνη της ευημερία σου
Υπάρχει κάτι για το οποίο δεν μιλάμε αρκετά και συχνά παραβλέπεται και αυτό είναι ότι ο καθένας από εμάς είναι υπεύθυνος για την ευημερία του. Είναι μια ευθύνη που δεν πρέπει ποτέ να παραδίδουμε σε κάποιον άλλο και σίγουρα δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι κάποιος άλλος θα χειριστεί για εμάς.
Μπορείς να νοιάζεσαι για τους άλλους χωρίς να κουβαλάς τα βάρη τους σαν δικά σου. Και μερικές φορές, το πιο συμπονετικό πράγμα που μπορείς να κάνεις είναι να κάνεις ένα βήμα πίσω και να αφήσεις τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν τις δικές τους προκλήσεις. Το ότι καταλαβαίνεις τις δυσκολίες κάποιου δεν σημαίνει ότι α. πρέπει να τις επωμιστείς, β. πρέπει να βρεις μια λύση, γ. πρέπει να αποδεχτείς μια συμπεριφορά που βλάπτει την ηρεμία σου.
Φροντίδα χωρίς συμβιβασμούς
Η πραγματική καλοσύνη – ξεκινά με τον αυτοσεβασμό και η πραγματική προσφορά οφείλει να γίνεται από το περίσσευμα (χρόνου, αγάπης, ενέργειας κοκ) και όχι από το υστέρημα σου. Αφιέρωσε λοιπόν λίγο χρόνο για να τα πεις με εσένα. Σκέψου τις σχέσεις, τις δεσμεύσεις ή τις καταστάσεις στη ζωή σου όπου η ενσυναίσθηση μπορεί να σου κοστίζει περισσότερο από όσο σου δίνει. Και αναρωτήσου: Ποιο όριο μπορώ να θέσω σήμερα για να δείξω στον εαυτό μου την ίδια συμπόνια που προσφέρω σε όλους τους άλλους; Και πού μπορώ να δώσω στον εαυτό μου την άδεια να φύγει, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να απογοητεύσω κάποιον άλλο;
Να θυμάσαι, έχεις το δικαίωμα (και την υποχρέωση) να αποφασίζεις τι επιτρέπεις και τι αποδέχεσαι στη ζωή σου.