“Μας ποτίζουν όλους δηλητήριο απο ένα μπουκάλι που πάνω του γράφει “Κύρος” και έχουμε αναπτύξει υψηλή αντοχή στην πικράδα του.” – Kalian Bradley – Το Υπουργείο Του Χρόνου
Όταν το lifestyle γίνεται παγίδα
Πρόσφατα ξεκίνησα να παρακολουθώ μια σειρά που λέγεται Your Friends And Neighbours και όχι αυτό το post δεν περιέχει spoilers- δεν θα μοιραστώ κάτι που δεν θα βρεις στην βασική περιγραφή. Στη σειρά ο πρωταγωνιστής είναι ένα υψηλά ιστάμενο στέλεχος στον τομέα τον χρηματοοικονομικών ο οποίος μετα το πρόσφατο διαζύγιο του απολύεται, και αρχίζει να κλέβει από τους πλούσιους γείτονές του για να τα φέρει βόλτα. Βλέπω λοιπόν τα πρώτα επεισόδια και σκέφτομαι: ok. τύπος έχει έρθει αντιμέτωπος με μια δυσκολία, χάνει τη δουλειά και ναι, δεν είναι κάτι εύκολο, και σίγουρα σε χτυπάει διαφορετικά στα 50+ από ότι στα 20 αλλά και πάλι. Θα μπορούσε απλώς να πάει στην πρώην γυναίκα του, και να της πει, – “αγάπη έγινε αυτό. Θα χρειαστεί να μειώσουμε τα έξοδα και να κάνουμε κάποιες αλλαγές για κάποιο διάστημα. Θα πουλήσω τη Maserati θα μετακομίσω σε μια πιο οικονομική περιοχή, ίσως και σε άλλη χώρα και θα ξαναφτιάξω τη ζωή μου. Ίσως ξεκινήσω και κάτι δικό μου”. Γιατί μπορούσε. Γιατί τα χρήματα που ήδη είχε του το επέτρεπαν και γιατί το ίδιο ποσό για πολλούς θα θεωρούνταν μια μικρή περιουσία. Αντ ́ αυτού, εκείνος επέλεξε να στραφεί στις κλοπές για να διατηρήσει έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής που βασίζεται στο πώς τον βλέπουν και τον αντιλαμβάνονται οι άλλοι.
Το κύρος ως εμμονή
Κάποια στιγμή συζητάει με αυτή στην οποία πουλάει τα κλοπιμαία, και της λέει με λίγη απελπισία, “άκου, τα έχασα όλα και έχω πραγματική ανάγκη από λεφτά” και εκείνη τον κοιτάζει, και του λέει, “όχι, δεν έχεις”. Απλά και ξεκάθαρα. Λίγα λεπτά πριν ένας τύπος πίσω του προσπαθούσε να αγοράσει ξανά το δαχτυλίδι της μητέρας του που είχε αφήσει ενέχυρο και του έλειπαν 200$ και αυτός καθόταν εκεί και πουλούσε αντικείμενα αξίας 65.000 δολαρίων. Οπότε όχι.. δεν είχε ανάγκη τα χρήματα και εκείνη το ήξερε. Αυτό που είχε ανάγκη ήταν να διατηρήσει το “κύρος” του.
Οι αποφάσεις που δεν είναι δικές μας
Και κάπως έτσι με έπιασα να σκέφτομαι πόσα πράγματα κάνουμε όλοι για την αντίληψη των άλλων, για το “κύρος” και πόσες φορές το έχω κάνει και η ίδια, σε μικρότερη ή μεγαλύτερη κλίμακα. Πόσες επιλογές κάνουμε με γνώμονα το πως μας βλέπει ή θα μας δεί κάποιος άλλος. Ένας σύντροφος, μια φίλη, μια κοινωνική ομάδα. Και αυτές οι επιλογές μπορεί να είναι στο οτιδήποτε. Από τη θέση και τον τίτλο εργασίας, τα ρούχα που φοράς, την περιοχή που μένεις και το αυτοκίνητο που οδηγείς μέχρι την οικογενειακή σου κατάσταση. Πιστεύω ότι όλοι το κάνουμε, και αναρωτιέμαι: είναι το κύρος- το status μας μια αόρατη φυλακή στην οποία έχουμε προετοιμαστεί- εκπαιδευτεί όλοι να ζήσουμε;
Η πραγματικότητα είναι ότι σχεδόν εκπαιδευόμαστε στο να κυνηγάμε πράγματα που δεν είμαστε “εμείς” και δεν αποτελούν (ή δεν θα έπρεπε να αποτελούν) μέρος της ταυτότητας μας. Μια εικόνα του εαυτού βασισμένη όχι στην αλήθεια μας, αλλά σε κάποια εξωτερική αντίληψη. Η θρησκεία, το κοινωνικό περιβάλλον, και τα πρότυπα που προωθούνται σε όλα τα είδη των μέσων—κάπως θέτουν τους κανόνες για το τι σημαίνει να ζεις καλά, και σε κάποιον βαθμό μας επηρεάζουν όλους. Ξέρεις τι άλλο κάνουν; μας αποσπούν την προσοχή, μας κάνουν να εργαζόμαστε σκληρά (πολύ περισσότερο από ότι ίσως χρειάζεται) προκειμένου να συντηρούμε αυθαίρετα πρότυπα και ένα “κύρος” που αν το καλοσκεφτείς ίσως να μην σημαίνει τίποτα για σένα, ενώ παράλληλα σου στερούν τον χώρο και τον χρόνο που χρειάζεται για να αναρωτηθείς αληθινά: Τι θέλω πραγματικά;
Το κόστος του κύρους
Είναι μια έξυπνη παγίδα, γιατί τη στιγμή που πέφτεις σε αυτή τη λούπα των προσδοκιών, οι απαιτήσεις απλώς συσσωρεύονται. Τρέχεις συνέχεια, αλλά ποτέ δεν φτάνεις πουθενά. Η ειρωνεία; Όσο περισσότερο κυνηγάς αυτά τα “πρότυπα” τόσο περισσότερο εγκλωβίζεσαι. Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι πώς φαίνεσαι στους άλλους, αλλά πώς νιώθεις όταν κοιτάς τον εαυτό σου στον καθρέφτη χωρίς τα στρώματα από “πρέπει” ραμμένα πάνω σου. Και τι θα έκανες αν δεν είχες ανάγκη για επικύρωση; Θα ζούσες διαφορετικά; Ανέφερα πριν τον πρωταγωνιστή του “Your friends and neighbours” ο οποίος μέσα σε αυτή τη “δυσκολία” του αντιλαμβάνεται τον εαυτό του σαν σχετικά “φτωχό”. Και στο κυνήγι διατήρησης του lifestyle και της κοινωνικής του υπόστασης ζορίζεται. Πέραν του ότι έχει εξελιχθεί σε μικρό εγκληματία ο τύπος έχει φριχτό άγχος και αλήθεια δεν απολαμβάνει τίποτα – ενώ έχει πολλά. Και ναι ξέρω ότι μιλάω για φανταστικό χαρακτήρα αλλά έχω τέτοια παραδείγματα και στην πραγματική ζωή και σίγουρα έχεις και εσύ.
Μια εναλλακτική προσέγγιση στην “επιτυχία”
Στον αντίποδα υπάρχει ένα παράδειγμα που ο συγγραφέας Morgan Housel μοιράζεται στο βιβλίο του Η Ψυχολογία του Χρήματος (εξαιρετικό, ευκολοδιάβαστο και απίστευτα χρήσιμο – θα πρότεινα να το διαβάσουν όλοι). Συγκεκριμένα λέει «Σπάνια παίρνουμε αυτό που θέλουμε χωρίς να θυσιάσουμε κάτι άλλο. Το θέμα είναι να αποδεχθούμε την πραγματικότητα των συμβιβασμών και να επιλέξουμε να αρκεστούμε σε λιγότερα—όχι ως μορφή στέρησης, αλλά ως στρατηγική ελευθερίας. Η θεία μου για παράδειγμα είναι από τους πιο ευτυχισμένους ανθρώπους που γνωρίζω. Ζει στο ίδιο λιτό σπίτι για δεκαετίες. Περνά τις μέρες της διαβάζοντας βιβλία από την βιβλιοθήκη περιποιείται τον κήπο της και βγάζει βόλτα τον σκύλο της. Δεν κερδίζει πολλά και δεν έχει φανταχτερά ρούχα ή gadget. Αλλά επίσης δεν τα χρειάζεται. Οι προσδοκίες της δεν αυξήθηκαν ποτέ με το εισόδημά της. Και αυτό της έδωσε μια ζωή με χαμηλό οικονομικό άγχος, αίσθηση αφθονίας και απόλυτο έλεγχο του χρόνου της. Είναι πιο πλούσια από τους περισσότερους εκατομμυριούχους που έχω γνωρίσει». Οπότε αναρωτιέμαι: τι θα γινόταν αν όλοι συνειδητοποιούσαμε ότι δεν χρειαζόταν να δουλεύουμε μέχρι τελικής πτώσης μόνο και μόνο για να συμβαδίσουμε με κάποια ξεπερασμένη ιδέα επιτυχίας; Αν δουλεύαμε λιγότερο, ήμασταν πιο σκόπιμοι με το χρόνο μας και επενδύαμε σε πράγματα που τους φέρνουν χαρά και πληρότητα; Δεν θα ήταν επαναστατικό;
Τι είναι “αρκετό” για σένα;
Για να είμαι ξεκάθαρη ότι δεν είμαι κάποια που θα σε παροτρύνει να μικρύνεις τα όνειρα σου.. Το αντίθετο, θέλω να κάνεις μεγάλα όνειρα και να θέτεις υψηλούς στόχους.. απλά ποτέ εις βάρος της ψυχής σου. Και δεν πιστεύω καθόλου ότι πρέπει να επιλέξεις ανάμεσα στο να έχεις όμορφα πράγματα και εμπειρίες και στο να ζεις μια ζωή που είναι γεμάτη. Πιστεύω ότι η ουσία βρίσκεται στο να ευθυγραμμίσεις αυτά τα όνειρα με αυτά που έχουν αληθινή αξία για σένα. Πιστεύω επίσης ότι το κόστος από το κυνήγι του status της κοινωνικής καταξίωσης και της επιβεβαίωσης στα μάτια τρίτων δεν είναι μόνο σε χρήματα. Eίναι στην ενέργεια, τις σχέσεις και τις στιγμές που δεν θα ξαναγυρίσουν ποτέ. Οπότε όταν σου λέω να κάνεις ένα βήμα πίσω δεν σου λέω να μειώσεις τις φιλοδοξίες σου – σε καλώ να μην τις αφήσεις να σε αναλώσουν με τρόπο που θα σε απομακρύνει από όσα πραγματικά αξίζουν.
Σε καλώ να αναρωτηθείς: Τι κυνηγάς πραγματικά;
Είναι δικό σου αυτό το όνειρο ή το κουβαλάς από κάποιον άλλον;
Τι έχεις θυσιάσει για να διατηρήσεις μια εικόνα;
Και το πιο δύσκολο—μπορείς να ξεκαθαρίσεις τι είναι αρκετό για σένα, χωρίς να κοιτάξεις γύρω σου για επιβεβαίωση; Όχι τι είναι αρκετό “γενικά.” Όχι για την κοινωνία, ούτε για την εικόνα.
Αλλά για σένα. Και αν μπορούσες να το βρεις… θα το επέλεγες;